نام انگليسی: Cordia Assyrian Plum
نام علمی: Cordia myxa l
نام تيره: Boragina ceae
نام های محلی:انبو، بمبار، سگ پستان، بنبر، دبق ،مخيط، مخيطا، بنبار، اطبا ءالكليه، سرپستان، سربستان، سبستان، سبستان آغاجی، نبق مصری، اطباء الطب، بنگر، سپستان سگ ،اونبوه، غزول الكلب، لسان البحر، سنجسبويه، اطباءالكلمه، اطباءالكلبه، شجرة الدبق، مويزك عسلی، مويزج عسلی، مويزعسلی، پوهيل
مقدمه :
سپستان گياهی است درختی از تيره گل گاوزبان كه در نواحی گرمسيری می رويد0نام سپستان به تفاوت به درخت مذكورو يا ميوه آن ،در نواحی مختلف اطلاق می گردد0فارس‍ی اين گياه سبستان بر وزن دبستان است ولی اين روزها اين را بر وزن دبستان می خوانند0معرب آن سبستان و عرب‍ی آن دبق،مخاطه ومخيطات است0 دربلوچستان و بندر عباس نيز به آن انبوه می گويند0داروسازان سنتی ايران نيز به آن (اطباءالكليه) لقب داده اند0 چون بهترين دارو برای امراض كليوی می باشد0
متاً سفانه با توجه به اين كه سپستان در ايران و اكثر نقاط جهان گياهی است و همين ميزان نيازجهانيان را بر طرف می كند، تا كنون مطالعات چندانی در مورد اين گياه صورت نگرفته است و اطلاعات چندانی در مورد اين گياه در دسترس نمی باشد0
ويژگی های بوتانيكی:
گياهی است درختی از تيره گاوزبان،برگهای آن بدون كرك،بيضوی(گاهی دارای نوك باريك ) در بعضی موارد نيز برگ آن گرد و بزرگ است0برگ منتهی به دمبرگ بزرگ و گل های آن دارای جام قيفی شكل و مجتمع به صورت گرزن فاصله دار است0ميوه اش شفت به شكل و اندازه آلبالو،اين ميوه در ابتدا زرد بعد از خشك شدن سياه می شود و مزه آن شيرين و لعابدار است0
قسمت مورد استفاده :
از پوست ، برگ ، ميوه و دانه و ريشه آن استفاده می شود0
محل رويش :
اين گياه علاوه بر ايران در مصر و آفريقا نيز رويش دارد و درايران در نقاطی چون : خليج فارس ،لار، بندرعباس ،جزيره خارك،نواحی مختلف بلوچستان : نيك شهر، چابهار، ايران شهر ،مكران ،خوزستان و جزاير جنوب می رويد0
خواص درمانی :
پوست اين گياه اثر قابض وريشه اش خاصيت مسهلی دارد، علاوه بر اين سپستان اثرات ديگری چون : ملين سينه وحلق، مسكن صفرا وعطش، ضد كرم روده، ضد خشونت گلو و گرفتگی،ضد سوزش ادرار، ضد سرفه، مؤثر دردرمان ناراحتيهای تنفس، باز كننده دمل و جرب وجوشانده برگ نورسته آن جهت جريان منی و سوزاك سودمند می باشد0
ارقام سپستان:
نام سپستان به تفاوت به درخت مذكور ويا ميوه آن، در نواحی مختلف اطلاق می گردد0از بين انواع مفيد و غير موجود Cordia ها در ايران به ذكر گياهان مختلف زير مبادرت می شود:
1) Cordia Rothii Roem
محل رويش: در نواحی گرم جنوب آسيا مانند هند، پنجاب، دكن ودر عربستان: حبشه می رويد0
خواص درمانی: جوشانده پوست آن اثر قابض دارد و در بيماری های التهابی مخاط دهان به صورت غرغره بكار می رود0
2) C. obligua Willd
محل رويش : در هند ، سيلان، جاوه، فيليپين و گينه جديد می رويد0
خواص درمانی: ميوه اش دارای اثر ضد كرم، نرم كننده سينه، خلط آور و مدر است و از آن برای رفع سرفه های خشك استفاده می شود،برای شيري ساقه اش اثر تب بر قائل اند 0
3) C. boissieri A. D. C
محل رويش: كوبا
خواص درمانی : جهت درمان بيماری سل و رفع سرماخوردگی استفاده می شود
4) . collococca l C
محل رويش: جزاير اقيانوس كبير
خواص درمانی: درمان اسهال های ساده وديسانتری
5) C. curassavica (jacg) R. S.
محل رويش: جزاير مارتينيك و گويان
خواص درمانی: جهت رفع سرما خوردگی، گريپ، ذات الريه، سرفه، بيخوابی ورفع تب در بيماری مالاريا كاربرد دارد0
6) C. vestita Hook
محل رويش:در نواحی جنگل های هيماليا و برخی نقاط هند می رويد0
خواص درمانی: ميوه اش دارای اثر خلط آور و قابض است0
روش تكثير :
تكثير اين گياه اغلب با پاجوش و قلمه و گاهی نيز با بذر است .
خصوصيات اكولوژيكی :
سپستان گياهی است كه پوشش گياهی مناطق گرمسيری را تشكیل می دهد،ونياز به آب كمی برای رشد و نمو دارد . اين گيا تابشتان های خيلی گرم و زمشتان های نسبتا" شرد را می پسندد. ودر خاك های عادی مناطق گرم می رويد.
كاشت وداشت و برداشت :
اين گياه را همانند دسگر گياهان تيره گاو زبان در فصل پاييز يا بهار می توان كشت كرد . گياه مذكور در طول دوره رويش به آب و هوای گرم و آبياری نسبتا" كمی نياز دارد 0 گل های سپستان در فصل بمار می شكفد ، ميوه ها نيز از ائاخر مرداد ماه تا اويل شهريور ماه می رسند ، كه زمان برداشت نيز همراه با رسيدن ميوه ها ا ست0 برداشت ميوه نيز معمولا" ابه كمك دست انجام می گيرد0
عملكرد:
به طور كلی عملكرد سپستان به ميزان 5000kg در هكتار می باشد0
منابع و مآخذ :
پروفسور هانس فلوك/گياهان دارويي/ترجمه دكتر توكلي صابري ودكتر صداقت محمد رضا/چاپ ششم /1366/چاپ خانه گلشن تهران
دكتر زرگري علي/گياهان دارويي/آذر ماه 1375/انتشارات دانشگاه تهران
صارم بافنده/درمان گياهي انواع بيماري ها/1385/تهران كتاب درماني
عاشوري علي رضا/پيشگيري ،درمان،حفظ زيبايي وتندرستي با گياهان دارويي/انتشارات مهتاب/ناشرآ بفام1378
fa.wikipedia.org/wiki/50k-
www.aftab.ir/lifestyle/view.php?id=9257 - 117k