روشهای بکارگیری
واکسن در گله های طیور ( بخش دوم )
استفاده از
دستگاههای اسپری فشار بالا :
این دستگاهها
متشکل از بخشهایی چون اطاق فشار ، نیزه و در نهایت ، دهانه میباشند . فشار دستگاه
از یک سو و دهانه آن از سوی دیگر ، اندازه ذرات تولیدی را مشخص می سازند . بطور
کلی ، این دسته از تجهیزات ، ذراتی با اندازه ایی بین 50 تا 1000 نانومتر را تولید
می کنند . ذرات تولیدی توسط این دستگاهها ، نهایتا تا پنجاه سانتی متری دهانه
دستگاه منتشر میشوند . نکته اخیر ، از مشکلاتی است که در حین کار با این قبیل
دستگاهها ، بصورت عملی با آن روبرو خواهیم بود .
بنابراین ، به
منظور انجام واکسیناسیون مناسب تمامی پرندگان ، بایستی دهانه
دستگاه را تا پنجاه سانتی متری گروههای مختلف پرندگان آورده و واکسیناسیون را انجام دهیم . ذرات
تولید شده به طرق مختلفی توسط پرنده دریافت میشوند . در
واقع ، ذرات تولیدی کوچک ، مناسب با سیستم تنفسی پرنده میباشند و سایر ذرات از طریق حفره دهانی و یا
چشم پرنده دریافت می شوند .
در این دستگاهها
از مقادیر بسیار زیادی ، آب استفاده میگردد . دلیل آن
نیز تلاش در جهت پوشش تمامی پرندگان میباشد . بعنوان
مثال ، برای هر دسته از پرندگان ، بین 15 تا 30 لیتر
آب مصرف میشود .
استفاده از
دستگاههای قابل کنترل قطره ساز :
بطور کلی ،
تکنولوژی اسپری ، جهت استفاده در مصارف باغبانی و همچنین کنترل حشرات ، توسعه
یافته است ولیکن از این تکنولوژی میتوان بصورت مستقیم نیز ، به منظور واکسیناسیون
طیور استفاده نمود . این قبیل تجهیزات ، برای تولید گروهی از ذرات کوچک با اندازه
از پیش تعیین شده مناسب میباشند .
اسپری تولیدی از
طریق سانتریفیوژ آب و سپس برخورد آب به یک صفحه در حال چرخش بوجود می آید . واکسنی
که بصورت اسپری درآمده است ، از طریق هواکش به پرندگان تحویل میگردد . از مزایای این نوع تجهیزات
، تولید ذراتی با اندازه 80 تا 100 میکرومتر میباشد که سبب استنشاق ذرات توسط پرنده و تاثیر آن در بخشهای فوقانی مجاری تنفسی
میشود .
این دسته از
تجهیزات ، واکسن را در فضایی به عرض یک و طول سه متر ، منتشر میسازد و بنابراین ،
کاربر را قادر میسازد که واکسن را به تمامی پرندگان موجود در سالن برساند . از سوی دیگر ، استفاده از این روش
نیازمند حجم آب اندکی بوده و این نکته بدان معناست که بیش از سی
هزار پرنده را میتوان تنها با 900 میلی لیتر آب واکسینه نمود . این نکته را بار دیگر متذکر می
شویم که آب مورد استفاده بایستی خنک ، تازه و تمییز بوده و
فاقد هرگونه آلودگی باشد .
بهرحال ،
پیشنهاد میشود که با شرکت تولیدی دستگاه خریداری شده تماس گرفته و اطلاعاتی را در
مورد بکارگیری اسپری برای واکسن های مختلف ، اخذ نمائید . اطمینان از دریافت واکسن
توسط تمامی پرندگان ، از نکات مهم در واکسیناسیون توسط این
دسته از تجهیزات است . خاموش نمودن سیستمهای تهویه در حین انجام عملیات واکسیناسیون ، حرکت هوا
در گله را به حداقل رسانیده و از اتلاف بیهوده واکسن ، جلوگیری می کند .
کاهش شدت نور ،
در جهت کاهش حرکات پرندگان ، ضروری به نظر میرسد . با استفاده از دو
روش یادشده میتوان امیدوار بود که واکسن مورد استفاده ، بصورت مناسب به تمامی پرندگان می رسد . از سوی دیگر ، ارزیابی مناسب و
صحیح میزان دریافت واکسن توسط پرندگان ، بطور حتم مفید
واقع خواهد شد .
استفاده از قطره
چشمی :
روش فوق به
احتمال بسیار بالا ، از بهترین و موثرترین روشهای ارائه واکسنهای ویروسی زنده
تنفسی به پرندگان میباشد . در این روش ، هر پرنده بطور اختصاصی یک دوز کامل از واکسن را دریافت
میکند . پروسه واکسیناسیون ، ایمنی همورال و محلی را بدلیل حضور Harderier Gland در پشت پلک سوم چشم پرنده ، فعال میسازد .
مواد رقیق کننده
قطره های چشمی ، در دسترس استفاده کنندگان این دسته از واکسنها میباشد . استفاده
از این رقیق کننده ها در مواردی در جهت تسهیل انجام عملیات و در مواردی نیز بدلیل
رنگ موجود در آنها ( جهت بررسی کیفیت عملیات صورت گرفته ) استفاده میشوند . رنگ
موجود در این واکسنها ، اندکی پس از واکسیناسیون ، در Nores پرندگانی که واکسن را بخوبی دریافت کرده اند ، قابل
مشاهده میباشد .
توجه داشته
باشید که در حین انجام عملیات و پس از چکاندن قطره در داخل چشم پرنده ، حرکات شدید صورت ، سبب خارج شدن واکسن از
چشم پرنده نگردد . هر پرنده نیز بایستی تا زمان پلک زدن ، نگه داشته شود
. در انجام این عملیات ، نبایستی عجله نمود زیرا با اینکار از تاثیرات یک
واکسیناسیون مناسب بی بهره خواهید ماند .
استفاده از روش
سوراخ کردن ( زیرجلدی ) :
در این روش ،
واکسن در پوست نازک پرنده تزریق میشود . روش فوق ، بصورت اختصاصی برای
واکسیناسیون آبله پرندگان بکار برده میشود . اگرچه واکسن Encephalomyelitis پرندگان نیز بطور معمول ، با واکسن آبله ترکیب
میشود .
برای انجام این
نوع واکسیناسیون ، عموما از پوست بال ( Wng
Web ) استفاده میشود . از طریق سوراخ کردن پوست ران و همچنین پاها نیز
میتوان این نوع واکسیناسیون را انجام داد . توجه داشته باشید که از تماس واکسن با
دهان و چشم پرنده ، جلوگیری نمائید . این نکته از اهمیت ویژه
ایی برخوردار است زیرا در صورت عدم توجه به آن ، ضایعاتی در چشمها و دهان ایجاد
خواهند شد .
در هنگام انجام
این نوع واکسیناسیون ، با مشکلات مختلفی مواجه خواهید شد . اگر واکسن در پوست بال
، درست در مکانی که پرنده در هنگام خوآب سر خود را آنجا قرار میدهد ، تزریق گردد ،
متعاقبا ضایعاتی در سر پرنده ایجاد خواهد شد .
ضایعات در این ارگانها ، در مواردی آنچنان شدید است که بر روی تغذیه پرنده ، تاثیرگذار میباشند .
از سوی دیگر ،
تمامی ویال ها و همچنین وسایل استفاده شده در حین واکسیناسیون ، بایستی به دقت از
محیط فارم جمع آوری گردند . احتمال میرود که پرندگان به این وسایل نوک زده و ضایعات دهانی یاد
شده ، در آنها بروز نماید .
استفاده از روش
تزریقی :
تزریق زیرجلدی
یا داخل عضلانی ، معمول ترین روش جهت واکسیناسیون با واکسنهای حاوی روغن یا
هیدروکسید آلومینیوم و همچنین برخی واکسنهای زنده ، میباشد . بطور معمول واکسنها
را میتوان در ویالهای 500 تا 1000 دوزی تهیه نمود . این درحالیست که با استفاده از
انواع واکسنهای اتوماتیک ، توانایی واکسینه نمودن تعداد بالایی از پرندگان را خواهیم داشت .
بطور معمول ،
سینه ، پاها یا پائین گردن جهت تزریق استفاده میشوند . دقت در نحوه صحیح ورود سوزن
به بدن از اهمیت ویژه ایی برخوردار بوده و در واقع ، حیاتی میباشد . در صورت عدم
ورود مناسب سوزن به بدن ، ممکن است شاهد ایجاد حالت گرانولوما بوده و متعاقب آن ،
با توجه به محل تزریق ، فلجی یا تورم سر را مشاهده نمائید .
از سوی دیگر ،
دقت در گرفتن پرنده برای انجام عملیات واکسیناسیون نیز نقش مهمی
را ایفا میکند . در واقع ، در صورت اهمال در انجام صحیح عملیات فوق ، ممکن است
شاهد فلجی طیور پرورشی باشید . به منظور پیشگیری از پخش آلودگیهای ویروسی و باکتریایی
، پس از واکسیناسیون 200 پرنده ، سوزن دستگاه تزریق
را بایستی تعویض نمائید.
در حال حاضر ،
ضمیمه هایی برای سرنگهای اتوماتیک ساخته شده اند که سوزن را بین هر واکسیناسیون
بصورت اتوماتیک ضدعفونی نموده و کمک شایانی را در جهت کاهش خطر آلودگی پرندگان خواهد کرد .
از سوی دیگر ،
از سیستم تزریق فاقد سرنگ نیز میتوان استفاده نمود .
این سیستم در حال حاضر تنها برای برخی از واکسنها قابل
استفاه بوده و به طرز چشمگیری ، احتمال بروز عوارض مرتبط با سوزن را در پرنده کاهش میدهد .
استفاده از روش
داخل جنینی :
در این پروسه ،
واکسن با استفاده از دستگاهی خاص و از طریق اتاقک هوایی در سن 17.5 تا 19 روزگی
دروه انکوباسیون تخم مرغهای واجد نطفه ، وارد تخم مرغ میشود . موثر بودن این نوع سیستم واکسیناسیون در بیماریهایی چون مارک به اثبات
رسیده است . از سوی دیگر ، واکسنهایی نیز جهت استفاده با این سیستم بر علیه بیماری بورس عفونی پرندگان ، ساخته شده است .
تلاش در جهت
تهیه واکسنهایی از این دست ، به سرعت در حال پیشرفت است و پیش بینی میشود که در
آینده ، واکسنهای بیشتری برای استفاده در این سیستم ساخته شوند .
منبع:
مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )