طبقه بندی جلبکها
اطلاعات اولیه
جلبکها گروه بزرگی از گیاهان هستند که از لحاظ شکل و اندازه ، تنوع وسیعی دارند. برای اولین بار ، لینه گیاه شناس ، در سال 1754 ، این گیاهان را با نام آلجی معرفی کرد. رومیها از واژه fucus ، چینیها از واژه tsao و مردم هاوایی از واژه limo برای معرفی این گیاهان استفاده میکردند. در تقسیمات جهانی گیاهی ، جلبکها 1800 جنس و 21000 گونه دارند. بیشتر جلبکها ، آبزی هستند. در جلبکها هر سلول دارای 1 تا 2 عدد کلروپلاست و بندرت دارای کروماتوفور هستند.
در جلبکها ساختارهای تولید مثلی بطور کامل به هاگ یا گامت تبدیل میشوند. جلبکها یا یوکاریوت هستند، یا پروکاریوت. تولید مثل در جلبکها به دو طریق جنسی و غیر جنسی صورت میگیرد. جلبکها فاقد هر نوع منفذ یا روزنه هستند و ریزوئیدها در آنها در صورت وجود بسیار ساده است. اندامهای جنسی در جلبکها یا تک سلولی است یا پرسلولی. ذخیره غذایی در جلبکها ، نشاسته است و به صورت اتوتروف زندگی میکنند و دیواره سلولیدر آنها از سلولز تشکیل شده است.
تفاوت بین جلبکها و قارچها
جلبکها در زیستگاههای آبی ، در خاک ، در سطح گیاهان یا داخل آنها ، بر سطح یا داخل موجودات جانوری ، در سنگها یا برف و یخ دیده میشوند. قارچها عمدتا ساپروفیت یا پارازیت (انگل) هستند.
جلبکها ترجیحا در نور زندگی میکنند و قارچها در جاهای تاریک یا مکانهای دارای نور کم زندگی میکنند.
در جلبکها دیواره سلولی از سلولز تشکیل شده و در قارچها دیواره از کیتین ، سلولز قارچی و قندهای 5 کربنی ساخته شده است.
در جلبکها ، پیکره تالوئیدی از سلولهای پارانشیمی حقیقی است. در قارچها پیکره از سلولهای پارانشیم کاذب ، ساخته شده است.
در جلبکها پیگمانهای فتوسنتزی مانند کلروفیل و کاروتنها وجود دارند، در حالی که قارچها فاقد کلروفیل هستند.
جلبکها اتوتروف هستند، در صورتیکه قارچها هتروتروف میباشند.
ذخیره غذایی در جلبکها نشاسته و در قارچها به صورت گلیکوژن است.
سطوح طبقه بندی جلبکها (Algae Classification)
چون شناسایی تمام جلبکها مشکل است، از این رو آنها را بر طبق صفات و مشخصات موروثی و خواص مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی به صورت زیر دسته بندی میکنند:
شاخه (Division) با علامت Phyta.
زیر شاخه (Sub Division) با علامت Phytina.
رده (Class) با علامت Phyceae.
زیررده (Sub Class) با علامت Phycideae.
راسته (Order) با علامت ales.
زیر راسته (Sub Order) با علامت inales.
تیره (Family) با علامت aceae.
گونه (Species).
اساس طبقه بندی
رنگیزهها: مقادیر مواد رنگی ، نوع مواد و ترکیب شیمیایی و انوع بازترکیبی آنها.
شکل خارجی: اندازه ، شکل ، زواید و دیگر ساختمانها.
شکل کروماتوفور یا کلروپلاست: آیا فنجانی ، ستارهای ، عدسی و ... هستند؟
مواد ذخیرهای: نشاسته ، چربی و ... و ترکیب شیمیایی آنها.
تاژکها: ساختمان ، نوع ، تعداد و موقعیت آناتومی و اتصال آن به سلول.
دیواره سلولی: ساختمان ظریف دیواره و ساختار شیمیایی آن.
هسته و کروموزومها: حضور یا عدم حضور یک هسته و شکل کروموزوم.
دادههای اکولوژیک: توجه به زیستگاهها ، آیا ساکن آب شیرین هستند یا آب شور؟
شاخههای جلبکها
سیانوفیتها یا جلبکهای سبز _ آبی
این گروه از جلبکها ، ساختاری ساده داشته و به صورت تک سلولی ، کلنی و یا رشتهای بوده، غالبا در پوششی از ماده ژلاتینی قرار دارند. هسته در این جلبکها مشخص نبوده و به صورت گرانولهایی در داخل سیتوپلاسم پراکنده است. رنگیزههای این جلبکها ، شامل کلروفیل ، کاروتن ، فیکواریترین و فیکوسیانین هستند. مواد ذخیرهای در این جلبکها گلیکوژن یا نشاسته خاصی به نام فلوریدین است. نوستوک و اسیلاتوریا از گونههای معروف این گروه هستند.
اوگلنوفیتها یا جلبکهای تاژکدار
این دسته از جلبکهای تک سلولی ، دارای تاژک غشایی ظریف بدون دیواره سلولزی هستند. در عدهای از جلبکهای تاژک دار. لکهای به رنگ قرمز ، به نام لکه چشمی در محلی نزدیک به تاژک قرار دارد. این لکه نسبت به نور حساس است. پیگمانهای رنگی به صورت کلروفیل و کاروتن بوده و اندوخته غذایی آنها ، گلوسیدی به نام پارامیلوم میباشد. جلبک اوگلنا بهترین نمونه از جلبکهای تاژکدار است.
کلروفیت یا جلبکهای سبز
این جلبکها دارای کلروپلاست و هسته مشخص هستند. در ساختار جدار آنها سلولز و پکتوز دیده میشود. بعضی از جلبکهای تک سلولی و عده زیادی رشته مانند هستند. جلبکهای سبز علاوه بر کلروفیل ، دارای کاروتن و گزانتوفیل هستند. مواد اندوختهای در این جلبکها ، نشاستهای است و با معرف ید ، آبی رنگ میشود. جلبک اسپیروژیر و شارا از این گروه هستند.
فائوفیتا یا جلبکهای قهوهای
تقریبا همه جلبکهای قهوهای دریازی هستند. ساختمان رشتهای دارند و عموما نسبت به بیشتر جلبکهای دیگر ، سازمان پیچیدهتری دارند. در واقع امروزه جلبک قهوهای تک سلولی وجود ندارد. معروفترین این جلبکها ، فوکوس است که در امتداد بسیاری از سواحل دریاها ، یافت میشود. در این جلبکها ، رنگیزههای کلروفیل و فوکوگزانتین قهوهای وجود دارد. لامینارین و مانیتول از مواد ذخیرهای این جلبکها ، محسوب میشود.
رودوفیتا یا جلبکهای قرمز
جلبکهای قرمز تقریبا همگی پرسلولی و دریازی هستند. این جلبکها ، علفهای دریایی موجود در آبهای استوایی را تشکیل میدهند. رنگیزه فیکواریتدین نقش کمکی مهمی را در فتوسنتز این جلبکها ، ایفا میکند. جلبکهای قرمز مشبکتر و ظریفتر از جلبکهای قهوهای سخت و ستبر هستند. از این جلبکها ، جنس گلیدیوم منبع ژله آگار است و از آن به عنوان محیط کشت میکروبها ، استفاده میشود.
اهمیت جلبکها
جلبکها از نظر اقتصادی در تولید مواد پروتئینی اهمیت زیادی دارند، زیرا بطور مستقیم یا غیر مستقیم در زنجیره غذایی آبزیان ، بخصوص ماهیها و همچنین انسان قرار میگیرند. جلبکها با عمل فتوسنتز بر اکسیژن محیط افزوده، از این راه موجب تصفیه آبهای آلوده و فاضلابها میشوند. برخی از جلبکها ، قادرند ازت هوا را در خود ، تثبیت کنند. ازت جذب شده در آنها چه در زمان حیات و چه پس از مرگ بر حاصلخیزی زمین میافزاید. از پوسته سیلیسی دیاتومهها که نوعی از جلبکها هستند، در ساختن خمیردندان ، ساختار صافیها و جلوگیری از انفجار استفاده میشود.
منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )