مديريت پرورش جوجه بوقلمون
محمد حسامی
نگهداري بوقلمون در سنين جوجگي، يكي از مشكلترين مراحل پرورش بوقلمون است . بوقلمون هاي جوان نيز در مقابل عوامل بيماري زا كاملا حساسند از اينرو بايد توجه فراواني به آنها مبذول داشت . امروزه در اغلب كشورها بوقلمون را بصورت تجارتي و به تعداد زيادي نگه داري ميكنند وتعداد معدودي از شركتهاي اصلاح نژادي ، سويه هاي تجارتي مخصوص به خود را ارائه ميدهند كه از ضريب تبديل و قدرت رشد بسيار بهتري نسبت به ديگر نژادها برخوردارند .
در طريقه پرورش به صورت صنعتي، بايد با تحت نظر گرفتن شرايط محيطي تمامي نيازهاي بوقلمون را در نظر گرفت تا با تنظيم حرارت ، تهويه ، بهداشت و بالاخره جايگاه حداكثر نتيجه مطلوب حائز شود .
حرارت : حرارت در هفته هاي مختلف بايد به قرار زير باشد :
اواخر هفته اول 32 درجه – اواخر هفته دوم 29 درجه – اواخر هفته سوم 26 درجه – در اواخر هفته چهارم 24 درجه ( در تمام اين مدت حرارت سالن نبايد از 24 درجه سانتي گراد كمتر گردد ) اواخر هفته پنجم 21 درجه و اواخر هفته ششم 18 درجه سانتي گراد .
در روزهاي اول جوجه ها نبايد از منبع حرارتي دور شوند چون ممكن است سرما بخورند . اگر از دستگاه مادر مصنوعي استفاده ميشود بايد دور دستگاه مادر حصاري كشيد تا از آن دور نشوند و يا اگر از هيتر استفاده ميشود بايد تمامي سالن حرارت يكنواخت و مناسب ( 32 درجه سانتي گراد ) داشته باشد .
تهويه و رطوبت: براي رشد معمولي جوجه بوقلمون هواي تازه و تميز ضرورت دارد . به وسيله استفاده از پنجره هاي تهويه اي و همچنين هواكشهاي برقي ميتوان تهويه را كنترل كرده كه البته تهويه نبايد سبب سرد شدن سالن گردد . هنگام ورود به سالن ميتوان وضعيت تهويه را بخوبي تشخيص داد ، زيرا وجود هرگونه بوي نامناسب دليل عدم و نقص تهويه است . تهويه نامناسب از طرفي سبب كم كردن رطوبت ميشود ، وجود رطوبت در داخل سالن نيز يكي از نشانه هاي نقص تهويه است . سالن نگهداري جوجه ها هميشه بايد خشك نگهداري شود و اگر خشكي هوا بيش از حد لازم باشد رشد پرها كم شده و وضعيت پرها نامناسب ميگردد .
بهداشت و بهسازي: جلوگيري و پيش گيري از بيماري مستلزم رعايت اصول بهسازي و بهداشت است . از اينرو بايد لانه و همچنين وسائل را قبل از ورود و پايان هر دوره به خوبي شست و ضد عفوني نمود .
فضاي لازم : فضايي كه بايد در اختيار جوجه بوقلمون باشد : در هفته اول 30 جوجه در هر متر مربع ، در هفته 2~4 تعداد 20 جوجه ، در هفته 5 ~6 تعداد 10 جوجه ، در هفته 7 ~8 تعداد 8 جوجه ، در هفته 9~ 12 تعداد 5 عدد و در هفته 13 ~20 تعداد 2~3 بوقلمون در هر متر مربع.
وسائل نگهداري جوجه بوقلمون : وسائلي كه براي پرورش و نگهداري جوجه بوقلمون به كار ميرود تقريبا كاملا شبيه به ان چيزي است كه در پرورش جوجه هاي مرغ به كار ميرود .
استفاده از نور براي پرورش بوقلمون : در 48 ساعت اول بايد در تمام مدت شبانه روز از روشنايي در سالن نگهداري جوجه بوقلمونها استفاده كرد . بعد از اينكه جوجه بوقلمون ها به خوردن و آشاميدن عادت كردند بايد به مرور نور را كم كرد به طوري كه در سن 2 هفتگي به حداقل مقدار روشنايي رساند . معمولا مقدار 13- 14 ساعت نور در شبانه روز براي بوقلمون ها از سن 2 هفتگي به بعد كافي است . شدت نور نيز مهم است معمولا در 48 ساعت اول بايد از نور شديد تر و سپس از نور ضعيف تر استفاده نمود . طبق ازمايشي كه در انگليس انجام شده ، نور قرمز و سبز هر دو اثر خوبي از نظر رشد نسبت به نور سفيد در بوقلمونها دارند . ولي وقتي كه شدت انوار مذكور به اندازه شدت نور سفيد است اختلافي از نظر ميزان رشد در بوقلمون ها ديده نشده است ، از اينرو به نظر ميرسد مسئله شدت نور مهمتر از رنگ آن است . بوقلمونها نيز مانند مرغها در نور آبي قادر به ديدن نيستند از اينرو هنگام گرفتن آنها ميتوان از نور آبي استفتده كرد . به هر حال استفاده از نور ، به مدت 24 ساعت اثر بدي بر بوقلمون دارد . طرز استفاده كردن از نور در پرورش بوقلمونها بستگي به نژاد و طرز نگهداري و بالاخره سن فرستادن آنها به كشتارگاه دارد ولي از نظر راهنمايي از نور ميتوان به طريقه زير استفتده كرد:0~6 هفتگي : در 48 ساعت اول به طور دائمي از نور استفاده ميشود ،سپس ميزان روشنايي را به مرور به 14 الي 18 ساعت ميرسانند (كم كردن نور بايد به طور آهسته وتدريجي صورت گيرد ) .6~22 هفتگي : از 14 ساعت نور باشدت كم استفاده ميشود .22~30 هفتگي : مدت روشنايي روز را به 10~12 ساعت ميرسانند .
پرورش جوجه بوقلمونها : براي نگهداري جوجه بوقلمون بايد عمليات زير انجام داد :
قبل از ورود جوجه ها بايد تمام وسائل نگهداري لانه را شستشو و ضد عفوني كرد و سپس وسائل را بدقت چيد ماشين مادر را گرم و يا هيتر را روشن كرد و تهويه را در وضع مناسبي قرار داد. از ريختن جوجه ها تعداد بيش از حد استاندارد در متر مربع بايد خودداري كرد . به مسئله تغذيه جوجه بوقلمونها نيز بايد در روزهاي اول توجه فراواني نمود .
در روش پرورش در روي بستر حتما بايد از بستر مناسب استفاده كرد . در روزهاي اول بايد بستر را با پارچه و يا كاغذ پوشاند تا جوجه بوقلمون ها از مواد بستر نخورند ( البته ميتوان از جعبه هايي كه براي حمل و نقل جوجه ها استفاده ميشود نيز استفاده كرد ) همينكه طرز غذا خوردن را ياد گرفتند ميتوان كاغذ هارا برداشت . در بعضي از سالن هاي پيشرفته بوقلمون از كف هاي توري يا نرده اي (wire floor) نيز استفاده ميكنند اين كفها ،بسيار بهداشتي است ولي گران تمام ميشود و جوجه بوقلمونها نيز نميتوانند براحتي روي آنها راه بروند و اغلب ممكن است دچار ناراحتي و ضعف پا و پنجه گردند .
جوجه بوقلمونها برعكس جوجه مرغها خوردن و آشاميدن را به خودي خود ياد نميگيرند . ازاينرو بايد به انها اموخت . آموختن طرز آشاميدن و خوردن يكي از اشكالات پرورش بوقلمون است . براي اينكه جوجه بوقلمون ها را به خوردن ترغيب كنند ، عده اي از جو خورد شده ، عده اي از شير و برخي از تخم مرغ پخته و خرد شده و يا غذاي سبز استفاده ميكنند . برخي از توليد كنندگان تعدادي جوجه بوقلمون مسن را بين جوجه بوقلمون هاي يكروزه رها ميكنند تا توسط انها خوردن و آشاميدن را فراگيرند ( كه البته اين روش به خاطر ريسك بالاي ابتلا به بيماري در جوجه ها امروزه منسوخ شده است و فقط در شرايط روستايي گاهي از ان استفاده ميكنند ) زيرا به طور كلي بوقلمونها نسبت به مرغها ، بسيار كودن هستند به طوري كه در نگهداري بوقلمون به طور طبيعي مرغ مادر بخوبي از جوجه هاي خود مراغبت نميكند و اغلب جوجه هاي خود را تلف ميكند و يا در مقابل پرندگان ديگر از جوجه هاي خود دفاع نميكند . همچنين اگر در روي تخم خوابيده باشد ممكن است چند روز بدون غذا بخوابد و اگراو را بزور جهت خوردن خوراك از روي تخم بلند كنند ممكن است پس از سير شدن فراموش كند كه بايد دوباره در روي تخم ها بخوابد از اين جهت ممكن است با اندك غفلتي تخمها خراب شوند ( البته در محيط روستايي و غير صنعتي ) .
جوجه بوقلمون ها نيز بسيار كم هوش و بي استعداد است و از اين رو يكي از اشكالات اوليه پرورش بوقلمون عدم فراگرفتن طرز غذا خوردن و آشاميدن است . بايد در روزهاي اول نهايت دقت و توجه و حوصله را نمود تا جوجه ها طرز خوردن و آشاميدن را فرا بگيرند وگرنه در طي روزهاي اول شاهد تلفات بسيار بالايي خواهيم بود .
در پرورش جوجه بوقلمونها بايد دقت نمود كه سالن تا مرز امكان داراي گوشه يا زاويه نباشد چون ممكن است كه با جمع شدن جوجه ها در يك گوشه روي هم شاهد تلفات ناشي از خفگي در انها باشيم . پس بهتر است سالن ما حالت بيضي مانند داشته باشد .
بوقلمون ها معمولا در بين 20 ~28 هفتگي به سن بلوغ ميرسند كه البته اين امر بستگي به نوع و سويه و بالاخره جنس دارد . معمولا نژادهاي سبك كمي زود تر از نژادهاي سنگين به سن بلوغ ميرسند . فصل جوجه كشي و همچنين طرز نگهداري نيز كم و بيش در تسريع يا تاخير بلوغ اثر دارد . مسئله تشخيص رسيدن به سن بلوغ بسيار مهم است زيرا وقتي كه پرنده به سن بلوغ ميرسد گوشت از نظر كيفيت به حداكثر مرغوبيت خود ميرسد و بعد از آن با چربي گرفتن بدن از كيفيت ان كاسته ميشود .
اكنون سعي ميشود كه بوقلمون ها را از نظر بلوغ زود رس كنند به اين معني كه زودتر يه سن بلوغ برسند . به اين ترتيب تاريخ فرستادن بوقلمونها به كشتارگاه به جلو خواهد افتاد ، در ايران معمولا بوقلمون هاي ماده را در 16 هفتگي به بازار ميفرستند زيرا پس از ان ديگر رشد نميكند ولي بوقلمون نر را تا 26 هفتگي نگاه ميدارند . وزن زنده بوقلمون هاي ماده 5/7 ~8 kg و وزن نرها در حدود 12~13kg است ( كه البته اين مقادير براي نژادهاي مختلف متفاوت است و اين اعداد فقط به صورت ميانگين ذكر شده اند ) . راندمان غذايي بوقلمون به طور متوسط معمولا 5 به 1 است يعني به ازا هر 5 kg غذا 1kg وزن زنده به دست مي ايد . امروزه موسسات اصلاح نژادي توانسته اند اين مقدار را با روشهاي اصلاحي بهبود بخشند .
منابع : ملجائي ، دكتر سيد حسن – كتاب پرورش بوقلمون و بيماريهاي آن
زهري، دكتر مراد علي – كتاب پرورش طيور گوشتي -1382-انتشارات دانشگاه تهران .
وبلاگ : www.irantoyoor.persianblog.com
www.iranpoultry.com
www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com