استقرار گونههاي مختلف گياهي درمنطقة ويژه اقتصادي انرژي پارس مقدمه: منظقة ويژة اقتصادي انرژي پارس در جنوب ايران در استان بوشهر به فاصله 300 كيلومتر از مركز استان واقع گرديدهاست. با توجه به سرمايهگذاري عظيم داخلي و خارجي و ويزگيهاي منحصر به فرد منطقه از لحاظ دسترسي به آبهاي بينالمللي و فراواني انرزي اين منطقه بزرگترين منطقه ويژة اقتصادي در جهان به شمار ميرود. با توجه به حجم عظيم فعاليتهاي صنعتي و ساختماني و در نتيجه افزايش روزافزون آلودگيهاي ناشي از اين نوع فعاليتها و به منظور كاهش اثرات آلايندهها و بهبود محيط زيست، تلاشهاي زيادي جهت ايجاد پوشش گياهي و فضاي سبز توسط شركت منطقه ويژة اقتصادي انرژي پارس صورت گرفته است. اين مقاله حاصل 2بررسيها و مشاهدات مؤلف به عنوان كارشناس فضاي سبز شركت منطقة ويژه در طول سالهاي 81 و 82 ميباشد كه به علاقمندان طبيعت و فضاي سبز تقديم ميگردد. گزارش توصيفي گونههاي گياهي كاشتهشده: در اين گزارش به علت تنوع و كثرت، گونههاي گياهي به دستههاي زير تقسيم بندي ميشود. الف- گياهان پوششي ب- درختچههاي زينتي پ- درختان در اينجا به تشريح گونههاي گياهي هر دسته ميپردازيم. الف- گياهان پوششي: 1- چمن آفريقايي يا برموداگراس: اين گونة گياهي با نام علمي Cynodon dactylon شناختهميشود. با توجه با سازگاري اين گونه به تنشهاي محيطي منطقه از فبيل كمآبي و شوري آب و خاك، اين گونه انتخاب و در پاييز سال 1381 در ميدان مركزي منطقه ويژه كاشت گرديد. ابتدا به علت فرا رسيدن فصل سرما، جوانه زني و رشد به تأخير افتاد. با توجه به توسعه آن در تابستان 82 مشخص گرديد كه بهترين زمان كاشت چمن در منطقه بعد از بادهاي موسمي خردادماه و قبل از فرارسيدن فصل سرما ميباشد. هم اكنون حدود 12 هزار متر مربع چمن از گونة فوق در منطقه پيشزمينه و بستر مناسبي را جهت ايجاد فضاي سبز در محوطة پارك اداري منطقة ويژه ايجاد نمودهاست. 2- گلهاي فصلي: جهت زيباسازي و دلپذير نمودن محوطههاي اطراف ساختمان مركزي منطقة ويژه، اقدام به كاشت گلهاي فصلي متعددي گرديد كه مناسبترين و سازگارترين گونهها به قرار زير است. گونههاي گياهي زمستانه عبارتند از: گل ميمون، گل اطلسي، بنفشه، لازانيا، جعفري، قرنفل و هميشه بهار. گونههاي گياهي تابستانه عبارتند از: پريوش، خرفه و گل ناز. 3- از ديگر گونههاي پوششي مناسب منطقه ميتوان به صبر زرد (Aloe verae) و رزماري ميتوان اشاره كرد. گونة آلوئه سازگار به آب و هواي منطقه و جزو گياهان گوشتي بسيار زيبا به شمار ميرود و در فصل پاييز و اوايل زمستان داراي خوشة گل با دوام و زيبايي ميگردد. از عصاره برگ آن پمادي تهيه ميشود كه در بهبود زخمهاي ناشي از سوختگي مؤثر است. ب: درختچههاي زينتي: 1- گل كاغذي (Bougainvillea sp.) : اين گونة گياهي يكي از درختچههاي زينتي موفق منطقه به شمار ميرود. با توجه به بالا بودن ميزان املاح آب آبياري و نامناسب بودن خاك منطقه، اين گونه عملكرد رضايت بخشي از خود نشان دادهاست. تكثير اين گونه از طريق قلمه زدن امكانپذير است و كاشت آن در اواخر پاييز تا اوايل بهار نتيجهبخش ميباشد. به طور كلي كاشت غالب گونههاي درختي و درختچهاي در محدودة زماني فوق امكانپذير است. 2- ختمي چيني (Hibiscus chinensis): اين گونة بسيار زيباي درختچهاي تقريباٌ در تمامي طول سال داراي گل ميباشد اما در فصل بهار و پاييز گلهاي بيشتري توليد ميكند. نسبت به كمبود ريزمغذي به خصوص آهن حساسيت نشان ميدهد لذا در صورت كاشت در منطقه توصيه ميگردد با مواد ريزمغذي نسبت به تقويت محيط رشد گياه اقدام گردد و يا از آبياري با شور يا لب شور پرهيز گردد. 3- درختچة شيشهشور (Callistemon citrinus): اين درختچة سريعالرشد استقرار مناسبي در منطقه داشته است و كاشت آن در منطقه به صورت انفرادي توصيه ميگردد. جهت رشد عمودي لازم است در سال دوم در كنار آن قيم مناسب نصب گردد. نسبت به آب و خاك كشاورزي منطقه سازگار است و در
سال دوم به گلمينشيند. 4- درختچة تكاما (Tecoma stans): اين درختچه با خوشههاي گل زرد رنگش زيبايي خاصي به مناظر ميبخشد. سرعت رشد آن مناسب است اما نسبت آب منطقه كمي حساس است. 5- درختچة خرزهره (Nerium indicum): خرزهره يكي از گونههاي مناسب سازگار و حتي مقاوم با شرايط آب و هواي منطقه ميباشد. در صورت آبياري مناسب به سرعت رشد كرده و در سال دوم به گلمينشيند. كاشت آن به صورت مجتمع و يا رديفي توصيهميگردد. 6- درختچة ناترك (Dodoneae viscosae)و شمشاد اهوازي (Evonymus sp.): اين دو گونة درختچهاي، داراي قابليتهاي شگفتانگيزي جهت ايجاد ديوار سبز و پرچين گياهي ميباشد. با توجه به تجربة كاشت آنها در منطقة ويژة اقتصادي انرژي پارس، جهت ايجاد ديوارهاي جداكننده و پرچين توصيه ميگردد. با توجه به اينكه در منطقه بسياري از شركتها جهت ايجاد ديوارة امنيتي و محصور نمودن محدودة خود از روش فنسكشي استفاده ميكنند لذا توصيه ميگردد با كاشت نهال شمشاد اهوازي در پاي فنسها، علاوه بر تصفية هوا از مزاياي داشتن فضاي سبز بسيار زيبا و دلنشين به جاي داشتن منظرة ناخوشايند فنس و حصار بهرهمند گردند. لازم به ذكر است كه اين گونة گياهي بسيار كم توقع بوده و در شرايط كم آبي مقاومت زيادي از خود نشان دادهاست اما جهت دستيابي به رشد مطلوب، آبياري كافي مورد نياز است. 7- درختچة بنجامين (Ficus Benjamin) اين درختچة بسيار زيبا و هميشهسبز به عنوان يك گياه گلداني در داخل آپارتمانها استفادهميشود. با كاشت اين گياه در محوطة پاركهاي منطقه، مشاهده شد كه اين گياه رشد قابل توجهي در هواي آزاد دارد و به شرايط آب و هواي منطقه سازگاري خوبي دارد. پ- درختان: 1- ابريشم برهان (Albizia lebbeck): اين گونة درختي از رشد قابل توجهي برخوردار است و ارتفاع آن به چندين متر ميرسد. نسبت به آب منطقه كمي حساس است اما پس از استقرار و با هرس و مراقبت كافي به درختي تنومند تبديل ميشود. در فصل زمستان اين درخت برگريزان داشته و موسم گلدهي آن بهار است. 2- سزبانيا (Cezbania cezban): اين گونة درختي سريعالرشد با شرايط آب و هوايي منطقه سازگاري خوبي نشان دادهاست. در فصل پاييز به گل مينشيند و گلهاي زيبا و درشتي توليد ميكند. بر خلاف ابريشم، راست قامت است و پس از حدود 2 سال در اثر آبياري مناسب به ارتفاع 3 متر ميرسد. 3- درخت مشعل جنگل :(Deulinex sp.) اين درخت در كشور امارات استقرار مناسبي دارد و در فصل بهار به گل مينشيند. در هنگام گلدهي منظرة بسيار جالبي پديد ميآورد. هم اكنون تعدادي از نهالهاي اين گونه در سطح پاركهاي منطقه كاشت گرديدهاست و ارتفاع بعضي از آنها به حدود يك و نيم متر رسيدهاست. 4- اكاليپتوس (Eucalyptus sp.): يكي از گونههاي سريعالرشد و سازگار با شرايط منطقه ميباشد كه به تعداد زياد در منطقه كاشتهشدهاست. نكته قابل توجه در نگهداري از اين گونة درختي، نياز به نصب قيم در سال اول رشد و سرزني جوانة انتهايي در ابتداي سال دوم رشد است. 5- كنوكارپوس (Conocarpus sp.): يكي از گونههاي گياهي بسيار موفق و سازگار به شمار ميرود. مشاهدات مؤلف در 2 سال گذشته نشان ميدهد كه اين گونه در شرايط كمآبي و خاك نامناسب نيز قادر است با استفاده از رطوبت هوا به رشد خود ادامه دهد. لذا كاشت آن در منطقه به خصوص نزديك سواحل توصيه ميگردد. 6- نخل زينتي (washingtonia palm) يكي از گونههاي سازگار و بسيار زيبا كه در منطقه به خوبي استقرار يافته، نخل زينتي ميباشد. نخل زينتي سازگاري خوبي نسبت به آب و خاك منطقه از خود نشان دادهاست و به صورت تك درخت در ميان بستر چمنكاريشده توصيه ميگردد. 7- گارمزنگي يا لوز (Terminalia catapa) يكي از گونههاي بسيار زيبا و مناسب ايجاد مناظر ميباشد و به آب و هواي منطقه سازگاري خوبي نشان دادهاست. در فصل بهار شروع به گلدهي نموده و در اواخر تابستان ميوة خوشمزهاي توليد ميكند. 8- لير يا انجير بنگالي (Ficus benghalensis) يكي از درختان معروف منطقة ساحلي جنوب درخت انجير معابد ميباشد. تلاش زيادي جهت تكثير اين درخت زيبا شده اما تا كنون كاشت آن امكانپذير نگرديدهاست. گونة لير يا انجير بنگالي با ظاهري مشابه و متعلق به همان جنس گياهي انجير معابد به طور وسيعي در منطقه تكثير شدهاست. اين گونة برگپهن ميتواند در كاهش آلودگيهاي صوتي نقش مؤثري ايفا نمايد.
منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )