آب عامل اصلی حیات وآبادانی است ، دهه کم آبی Water scarcity بعنوان یک دغدغه جهانی از سوی سازمان ملل مطرح گردیده است که بخشهای مهمی از جهان بویژه آفریقا و آسیا را که کشور ما نیز درآن واقع گردیده است در برمیگیرد ونسبت به عواقب آن هشدار های فراوانی داده شده است .
مفهوم کم آبی جهانی
برای درک مفهوم کم آبی ابتدا مبیایست آنرا تعریف کرد منظور از کم آبی ، کم بودن آب با فرمول H2O در جهان نیست بلکه منظور از کم آبی ، عدم وجود آب کیفی قابل بهره برداری مستقیم برای آشامیدن،بهداشت فردی ،کشاورزی وصنایع غذایی ،صنایع وآبادانی است که آنرا کم آبی کیفی می توان نامید.آبهایی را که برای مصرف نیاز به ،فرایندهای اضافی مانند تصفیه می باشد بخاطر نیاز به انرژی وفن آوری وهزینه های جانبی بالا بعنوان آب (کیفی) محسوب نمی گردند.
عوامل کم آبی کیفی
1- افزایش جمعیت ،گسترش شهرنشینی ،توسعه صنعت افزایش تقاضای مصرف
افزایش جمعیت باعث افزایش تقاضا وافزایش سرانه مصرف در همه ابعاد آن آشامیدنی،بهداشتی وغیره از یک سو وافزایش پساب مصرف از سوی دیگر می گردد.
2- تغییرات جوی،گرم شدن زمین ،عدم ثبات درشرایط جوی و الگوهای بارندگی
تغییرات جوی ناشی از گرم شدن زمین ،لایه آزن وآلودکی گازهای گلخانه همگی تاثیرات بر محیط زیست الگوهای بارندگی مانند کاهش نزولات خشکسالی ویا بارانهای سیل آسا ،بارانهای اسیدی ویا کاهش نزولات جوی،افزایش دما وتبخیر سطحی را بدنبال داشته است .
3- تداوام مدیریت سنتی دربهره برداری و مصرف آب درکشاورزی وصنعت
افزایش جمعیت وافزایش تقاضا در همه بخشها از جمله صنعت وکشاورزی وبطور مشخص غذا نیازمند استفاده بهینه از منابع آبی موجود بویژه منابع آب تجدید پذیر در بخشهای مهمی از کشورما می باشد.
مصرف غیراقتصادی از منابع آبهای زیرزمینی باعث افت سطح آبهای زیرزمینی تغییر کیفیت آب به سوی شوری( افزایش یون سدیم آب باهدایت الکتریکی بالا) وتلخی است که نه تنها باعث خارج شدن منبع ازآب استانداردهای آشامیدنی بلکه حتی در بخش کشاورزی وصنعت نیزدارای محدودیت کاربرد می گردد.
امروز فن آوری آبیاری بسوی آبیاری قطره ای وآبیاری تحت فشار به منظور افزایش بهره وری تامین منابع آبی وبا محاسبه نیاز واقعی گیاه واستفاده مفید از آب می گردد.
در برخی ازکشورها حتی با تغییر کنار گذاشتن محصولات نیازمند آب شیرین وحرکت بسوی کشت های مقاوم به آبهای شور وباصادر نمودن محصولات کشاورزی حاصل از آب شورو وارد نمودن محصولات کشاورزی باآب شیرین موجب حفظ منابع آبی واقتصادی نمودن کشاورزی وبهره وری می گردند که البته نیازمند دانش وتجربه اقتصاد،کشاورزی ومدیریت توسعه یافته بهره برداری خاک آب میباشد.
4- آلودگی های زیست محیطی ومنابع اصلی زیست محیطی به فاضلآبهای شهری وصنعتی وپسابهای خطرناک
آلودگی های زیست محیطی ناشی از فاضلابهای شهری، صنعتی وحتی کشاورزی مهم ترین عامل اتلاف منابع آبی میباشد آلوده شدن آبها به مواد شیمیایی ارگانیک مانند شوینده ها ،سوختهای خودرو فلزات سنگین ،سموم نباتی وکودهای شیمیایی که اغلب غیرقابل تجزیه در طبیعت وپایداری طولانی مدت منابع آبی رابصورت غیرقابل مصرف می سازد.
5- عدم توسعه فن آوری استحصال آب
عدم توسعه فنآ وری استحصال آب باعث از بین رفتن منابع آبی حاصل از نزولات جوی به شکل آبهای سرگردان اتلاف و آلوده شدن آب به انواع آلودگیها می گردد وعملا باعث تبدیل این منابع کیفی با ارزش به پسابهای غیرکیفی می گردد.توسعه فن آوری استحصال آب به معنی امکان حداکثر ذخیره آب جلوگیری از آلودگی آب وحفظ کیفیت آب جهت بهره برداری در آینده میباشد.
6- عدم توسعه فن آوری بازیافت آب
بازیافت آب بمنظور استفاده مجدد بطور مستقیم یا با تغییر کاربری مانند استفاده فاضلاب بی خطر تصفیه شده در کشاورزی،صنعت وبهداشت راه دیگر مقابله با کم آبی واستفاده بهینه از آب میباشد توسعه تصفیه فاضلابهای در شهر وصنایع بمنظور بازیافت واستفاده مجددامروزه ضرورت اجتناب ناپذیر میباشد.
7- توسعه فرهنگ عامه در حفاظت ،بهره برداری ومصرف آب منابع آبی
فرهنگ نقش اصلی وعمده را هم در استفاده بهینه از آب وهم حفاظت وصیانت از آب منابع آبی بویژه در شهرهای کوچک وروستاها بعهده دارد. .
آموزش راههای آلودگی آبها وتاثیرات بهداشتی ،اقتصادی اجتماعی آن باید درسطح کلاسیک کودکستان مدارس وآموزشگاهها ،خانواده ها واجتماع توسط دولت ،سازمانهای غیردولتی ونهادهای مختلف مرجع مانند اساتید دانشگاهها ،روحانیون ،روزنامه نگاران ،صداوسیما بطور مداوم آموزش داده شود .
کشور ما در جنوب غرب آسیا وخاورمیانه، منطقه ای که با برآوردهای جهانی با تهدید های کم آبی وخشکسالی روبرو واقع گردیده است قرار گرفته است.
هرچند در دوساله گذشته نزولات جوی این رحمت الهی درمنطقه ما توانست تا حدودی نگرانی شدید کمبود آب سال گدشته را که در شهرهای بزرگ باجیره بندی مواجه شد مرتفع گرداند اما یکی از تبعات گرم شدن جو زمین ،ناپایداری وعدم ثبات درشرایط جوی و الگوهای بارندگی است وروستاههای بسیاری از آب آشامیدنی مطمئن محروم می باشند. لذا مدیریت منابع آب در کشور میبایست بر اساس بحران کم آبی جهانی طراحی ومدیریت گردد.
استفاده بهینه واقتصادی منابع ابی در همه عرصه های ،حفاظت جدی از منابع آب ،بکارگیری سیساستهای اصولی در مدیریت بهره برداری جدانمودن شبکه آشامیدن وبهداشت ،بکارگیری فن اوری مناسب ،توسعه فرهنگ بخش مهمی از تطبیق با کم آبی جهانی بحساب می اید که باید بشدت در کشورما دنبال کردد.
تامین آب اشامیدنی سالم و بخشهای صنعت وکشاورزی حرف اول توسعه پایدارملی میباشد.